Keratosis pilaris | Zo pak je het aan!

Bij keratosis pilaris is er nog geen duidelijke oorzaak vastgesteld. De meest gangbare verklaring is dat het gaat om een multifactoriële en goedaardige huidaandoening die gepaard gaat met een verhoorningsstoornis in de haarfollikel. Op het eerste gezicht doet het denken aan kippenvel, met kleine bultjes die wit of licht rood van kleur kunnen zijn.

De oorsprong van keratosis pilaris ligt in de opstapeling van keratine in de haarzakjes. Keratine is een lichaamseigen eiwit dat zorgt voor stevigheid in de huid, het haar en de nagels. Bij mensen met keratosis pilaris maakt de huid echter te veel keratine aan. Dit hoopt zich op in de haarfollikels, waardoor ze verstopt raken en de typische ruwheid en kleine bultjes ontstaan.

Bij keratosis pilaris hoopt het huideiwit keratine zich op in de haarfollikels. Dat klinkt misschien technisch, maar het resultaat herken je meteen: kleine, ruwe bobbeltjes op je huid, meestal wit of rood. De huid eromheen wordt dikker en ‘sluit’ als het ware de propjes in. Soms raken ook haartjes in de follikel opgesloten. Die kunnen gaan kronkelen onder de huid en leiden tot kleine ontstekingen of rode pukkeltjes. Dat verklaart waarom keratosis pilaris soms lijkt op een mix van kippenvel en puistjes (zonder dat het acne is).

Meest getroffen plekken? Denk aan je bovenarmen, dijen en billen. Maar ook je gezicht of hals kunnen betroffen zijn. Alleen je handpalmen en voetzolen blijven altijd vrij van deze aandoening.

Ook het gezicht kan getroffen worden door hyperkeratose (overmatige verhoorning) van de haarfollikels. In dat geval spreken we van bijzondere of zeldzamere vormen van keratosis pilaris. Hieronder vallen onder andere keratosis pilaris atrophicans faciei, keratosis pilaris rubra faciei, of keratosis pilaris faciei. De kenmerkende ruwe bultjes op een roodachtige ondergrond verschijnen in het gezicht vooral op de wangen. Afhankelijk van de specifieke vorm kunnen ze ook voorkomen aan de buitenkant van de wenkbrauwen, op de schouders of in de nek.

In zeldzame gevallen komt de huidaandoening ook voor op de hoofdhuid, oren of het voorhoofd. Soms gaat dit gepaard met haaruitval. Net als bij de klassieke vorm van keratosis pilaris, nemen de klachten vaak af met de leeftijd. De eerste symptomen beginnen meestal al in de kindertijd of puberteit en worden in de meeste gevallen gelinkt aan erfelijke aanleg. Bij een specifieke variant, erythromelanosis follicularis faciei, verschijnen er bovendien donker verkleurde, ruwe bultjes (papels) aan de buitenkant van de bovenarmen.

Keratosis pilaris treedt voor het eerst op in de vroege kindertijd – meer dan de helft van alle kinderen en jongeren (ca. 50–80%) heeft last van deze aandoening. Meisjes worden daarbij vaker getroffen dan jongens. Naarmate de leeftijd toeneemt, ontwikkelt deze goedaardige huidaandoening zich verder. In de puberteit is ze het sterkst aanwezig, waarna in de meeste gevallen een verbetering van de huidconditie wordt waargenomen.

Bij volwassenen komt keratosis pilaris nog bij ongeveer 40% van de mensen voor. Omdat deze huidaandoening, net als de oorzaken ervan, nog weinig wetenschappelijk onderzocht en vastgelegd is, vermoeden experts dat het werkelijke aantal mensen met klachten nog een stuk hoger ligt.

Let op: keratosis pilaris of toch iets anders?

Net als bij veel andere huidaandoeningen kan het huidbeeld van keratosis pilaris lijken op dat van andere huidaandoeningen. Overleg daarom altijd met je dermatoloog om zeker te weten dat het niet gaat om folliculitis, eczeem, milia (gerstekorrels), acne vulgaris of, in zeldzame gevallen, scorbut (ook wel scheurbuik genoemd).

In de meeste gevallen verbetert de huid geleidelijk met de jaren. Maar wil je de ruwe plekjes eerder aanpakken, dan zijn er gelukkig allerlei manieren om je huid een handje te helpen. Eén ding is zeker: zonder een vaste verzorgingsroutine kom je er niet. Alleen wie consequent blijft smeren en verzorgen, zal verschil merken.

Let daarbij goed op je dagelijkse hygiëne. Gebruik milde, huidvriendelijke reinigingsproducten zonder irriterende stoffen. En hoe verleidelijk het soms ook is: blijf van de kleine bultjes af. Krabben of peuteren maakt het alleen maar erger en vergroot de kans op ontstekingen of littekentjes.

De behandeling van keratosis pilaris richt zich op drie belangrijke pijlers:

• Voorkomen van overmatige droogheid van de huid, met hydraterende crèmes
• Verzachten en verwijderen van de keratinepropjes, met keratolytische werkstoffen zoals peelings of lokale retinoïden
• Verminderen van roodheid (erytheem), bijvoorbeeld met milde, oppervlakkig werkende corticosteroïden

Veelgebruikte werkzame stoffen zijn salicylzuur, glycolzuur, ureum, en derivaten van vitamine A en D3. In sommige gevallen kunnen ook lichttherapie of laserbehandelingen zinvol zijn.

Let op: de effectiviteit van deze behandelingen is niet altijd eenduidig bewezen. In wetenschappelijke literatuur bestaan namelijk tegenstrijdige bevindingen over wat écht helpt tegen keratosis pilaris.