Jeugdacne, acne tarda & co. | Welke soorten zjin er?
Of je nu midden in de puberteit zit of allang volwassen bent: puistjes, mee-eters en onderhuidse ontstekingen kunnen op elke leeftijd voorkomen. Acne heeft veel gezichten en dat maakt het lastig om te herkennen wat er precies met je huid aan de hand is. Is het een milde onzuiverheid, hormonale acne of een ernstigere vorm? Afhankelijk van je levensfase en huidtype kan acne er heel verschillend uitzien – van mee-eters tot diepe ontstekingen. In deze blog leggen we uit wat acne precies is, wat de mogelijke oorzaken zijn en geven we een overzicht van de meest voorkomende soorten acne.
De talgklieren produceren te veel talg (sebum), terwijl de huid zich tegelijk niet goed vernieuwt. Hierdoor raken de uitvoergangen van de talgklieren verstopt. Als gevolg daarvan ontstaan mee-eters, die kunnen ontaarden in ontstoken puistjes (pustels).
Acne komt voor in verschillende vormen, die kunnen variëren afhankelijk van de leeftijd waarop ze ontstaan, de ernst van de symptomen en specifieke kenmerken. Zo onderscheiden we jeugdacne, volwassenacne, milde en ernstige varianten, maar ook bijzondere varianten.
Wat is acne?
Acne is een ontstekingsziekte van de talgklierfollikels in de huid. Vooral in westerse landen is de zogenaamde acne vulgaris sterk toegenomen, zodat het inmiddels de meest voorkomende huidaandoening is. Naast erfelijke aanleg wordt vermoed dat voeding met veel zuivel en snelle koolhydraten deze huidklacht bevordert.
Op bijna ons hele lichaam groeien haren. Elk haartje groeit uit een haarfollikel, waarin ook een talgklier uitmondt. Deze klieren produceren talg, dat via dezelfde porie naar buiten wordt afgevoerd als het haar. Bij acne spelen meerdere factoren een rol. Mannelijke hormonen (voornamelijk testosteron) stimuleren de aanmaak van talg. Tegelijk is er sprake van een verstoorde verhoorning van de huid, waardoor talg moeilijk kan wegvloeien. Dit leidt tot verstopte poriën en de vorming van mee-eters.
De mee-eters kunnen open of gesloten zijn. Open mee-eters noemen we blackheads, het talg komt in contact met zuurstof en kleurt zwart. In gesloten mee-eters (whiteheads) kunnen bacteriën zich vermenigvuldigen. Zij houden namelijk niet van zuurstof. Dit leidt tot ontstekingen en uiteindelijk tot een puistje.
'Klassieke' acne (acne vulgaris)
Jeugdacne, ook wel acne vulgaris genoemd, is de meest voorkomende vorm van acne. Ze komt vooral voor in de T-zone: het voorhoofd, de neus en de wangen. Afhankelijk van de ernst komt het ook voor op de borst en de rug.
Vooral bij jongens in de puberteit kan deze vorm heftig verlopen en zorgen voor flinke psychische belasting.
Acne comedonica
De eerste fase van acne vulgaris. Hierbij verschijnen open en gesloten mee-eters, vooral in het gezicht op het voorhoofd, de neus en de wangen en soms op de rug. Ontstekingen zijn zeldzaam. Deze vorm verdwijnt meestal na de puberteit en laat zelden littekens achter.
Acne papulopustulosa
Wanneer de huid wordt overgroeid door de bacterie Cutibacterium acnes (vroeger bekend als propionibacterium acnes), kunnen mee-eters veranderen in ontstoken bultjes (papels) en puistjes (pustels). De ontstekingen dringen soms diep door in de huid en kunnen etterige knobbels veroorzaken. Ook neemt het aantal mee-eters vaak toe. De ontstokenhuidzones bevinden zich meestal in de T-zone, op de wangen en, in mindere mate, op het decolleté en de rug. Na het genezingsproces kunnen littekens achterblijven.
Acne conglobata
Acne conglobata is de zwaarste vorm van acne en vereist altijd medische begeleiding door een dermatoloog. Vroege behandeling is belangrijk om blijvende schade, zoals littekens, zoveel mogelijk te beperken en de levenskwaliteit te verbeteren. Acne conglobata wordt gekenmerkt door grote, pijnlijke ontstekingen zoals knobbels, puisten en onderhuidse bulten. De talgklieren raken sterk opgezwollen, waardoor abcessen en fistelgangen kunnen ontstaan. De huid is meestal opvallend vet. Deze vorm komt vooral voor bij jonge mannen en is, anders dan mildere vormen, vaak fors aanwezig op de rug. Littekens blijven na genezing vrijwel altijd zichtbaar achter.
Acne fulminans
Acne fulminans is een variant van acne conglobata, die vooral voorkomt bij jongens tussen de 13 en 16 jaar. Naast ernstige acnesymptomen gaat deze vorm gepaard met klachten zoals koorts en gewrichtsontstekingen, vooral in de heupen, knieën en ellebogen. Ook bij deze vorm is een dermatologische behandeling door een absoluut noodzakelijk.
Acne tarda, ook wel late onset acne of volwassen acne genoemd, komt meestal voor tussen 25 en 45 jaar. Het kan ook een voortzetting zijn van acne vulgaris uit de puberteit. In totaal hebben meer vrouwen (ongeveer 54%) dan mannen (ongeveer 40%) last van acne tarda.
In tegenstelling tot acne vulgaris, verschijnt acne tarda meestal in een U-vorm over het gezicht: op de wangen, de kin, de kaaklijn en soms ook in de hals. Hier ontstaan puistjes en diepere knobbels die lastig te verwijderen zijn. Mee-eters (comedonen) komen bij deze vorm minder vaak voor. Net als bij jeugdacne ligt de oorzaak vaak in een combinatie van factoren. Hormonale veranderingen spelen waarschijnlijk ook hier een belangrijke rol.
Een gerichte huidverzorging met werkzame stoffen kan het huidbeeld zichtbaar verbeteren. Meer hierover lees je in onze blog “Acne tarda - Wat is volwassen acne en wat kun je eraan doen?”.
Acne bij baby’s en jonge kinderen
Zelfs bij baby’s kunnen al puistjes en mee-eters ontstaan. Het is daarom belangrijk om de standaardcontroles bij de kinderarts goed te volgen. Tijdens deze momenten kan baby-acne op tijd herkend en eventueel behandeld worden.
Acne neonatorum
Deze vorm, ook wel pasgeborenenacne of baby acne genoemd, treedt direct na de geboorte op. Ze kenmerkt zich door niet-ontstekingsgevoelige, gesloten mee-eters op de wangen (zelden op voorhoofd of kin). Bij ernstigere gevallen kunnen ook open mee-eters, puistjes en papels ontstaan.
Ongeveer 20% van de pasgeborenen krijgt hiermee te maken, waaronder grotendeels bij jongens. De oorzaak ligt bij het hormoon CRH (Corticotropin Releasing Hormone) dat vlak voor de geboorte via de placenta wordt aangemaakt en de talgproductie stimuleert. Het verloop is meestal kort en er blijven geen littekens achter.
Acne infantum
Deze vorm heeft verschillende namen: infantiele acne, baby acne, kleuteracne of acne juvinilis. In tegenstelling tot acne neonatorum ontstaat deze vorm pas tussen de leeftijd van 3 tot 12 maanden. Ook hier zijn jongens vaker getroffen dan meisjes. De huid vertoont veel mee-eters en af en toe enkele puistjes of bultjes, vooral op de wangen.
Acne inversa
Acne inversa, ook wel apocriene acne of hidradenitis suppurativa genoemd, is een zeldzame vorm van acne. De Engelse term “dissecting terminal hair folliculitis” geeft al aan wat er precies gebeurt: haren, vooral bij de oksels, liezen, op de hoofdhuid, in de nek en bilplooi, kunnen de huid niet goed verlaten. Hierdoor ontstaan pijnlijke, etterige ontstekingen, vaak met onderhuidse knobbels en het vormen van fistelgangen (kanaaltjes onder de huid). Men vermoedt dat een ontregelde immuunreactie de oorzaak is van deze aandoening. Een behandeling onder begeleiding van een dermatoloog is hier noodzakelijk.
Speciale vormen van acne
Naast de eerder beschreven vormen van acne bestaan er ook een aantal minder bekende, bijzondere varianten.
Doping acne
Deze vorm van acne ken je misschien ook als ‘bodybuilderacne’. Het gaat om een huidaandoening die ontstaat door het misbruik van androgene hormonen binnen de fitnesswereld. De toegediende groeihormonen, bedoeld om spiermassa te vergroten, stimuleren tegelijkertijd de talgklieren. Het gevolg: plotselinge en vaak hevige opstoten van acne, die zich kunnen ontwikkelen tot vormen zoals acne papulopustulosa of zelfs acne conglobata.
Stoppen met anabole steroïden, duidelijke voorlichting over de risico’s en een consequente, afgestemde acnebehandeling kunnen het huidbeeld verbeteren.
Acne tropicalis
De naam zegt het eigenlijk al: de combinatie van vochtige, warme lucht in tropische gebieden of het werken in een warme werkomgeving kan dit huidbeeld uitlokken. De symptomen lijken sterk op die van acne conglobata, met diepe, ontstoken knobbels en puisten. Daarom is het belangrijk om bij dit type huidklachten altijd een dermatoloog te raadplegen.
Excoriated acne
Excoriated acne, ook bekend als skin picking disorder (SPD), of in medische termen dermatillomanie. Deze vorm van acne heeft geen lichamelijke, maar eerder psychologische oorzaken. Het gaat vaak gepaard met een drangstoornis: mensen krabben of pulken dwangmatig aan hun huid om stress of spanning te verminderen. Het huidbeeld verslechtert meestal in periodes van mentale onrust of overbelasting. Vaak worden zelfs de kleinste onzuiverheden of oneffenheden obsessief bewerkt, wat kan leiden tot wondjes, ontstekingen en uiteindelijk littekens. Vrouwen zijn doorgaans vaker getroffen dan mannen. Een combinatie van psychotherapeutische begeleiding en passende medische huidverzorging kan helpen om deze vorm van acne onder controle te krijgen.
Acne venenata
Acne venenata (afgeleid van het Latijnse venenum = vergif), is een verzamelnaam voor acne-achtige huidproblemen die ontstaan door externe stoffen. De boosdoeners zijn meestal comedogene ingrediënten, stoffen die de neiging hebben om de poriën te verstoppen. Vooral mensen met een vette huid (seborrhoe) of met een voorgeschiedenis van jeugdacne (acne vulgaris) zijn vatbaar.
De meest voorkomende vorm is cosmetica acne of pommade acne. Die treedt vooral op op het voorhoofd, de wangen en rond de mond. Het huidbeeld wordt gekenmerkt door veel gesloten mee-eters (comedonen) en soms ook een paar puistjes (pustels). In overleg met een dermatoloog kunnen de uitlokkende stoffen worden opgespoord en vermeden.
Rokersacne
Wie regelmatig (passief) rookt of gebruik maakt van andere tabaksproducten, kan last krijgen van micro- en macrocomedonen. Ook ontstekingsgevoelige cysten komen vaak voor. Waarschijnlijk spelen nicotine en rook, rijk aan aromatische koolwaterstoffen, hierbij een sleutelrol. Hoe vaker je rookt, hoe erger de acne? Dat is nog niet helemaal duidelijk. Wel weten we: dermatologen kunnen retinoïden voorschrijven om het huidbeeld te verbeteren. En stoppen met roken? Dat blijft de beste stap richting een gezondere huid.
Zo ga je er verstandig mee om
Je hebt nu een goed beeld van de verschillende vormen van acne. Maar wat kun je er in de praktijk mee? Belangrijk om te weten: zodra je last hebt van een ontstoken huidbeeld, dus meer dan alleen wat mee-eters, is het slim om een arts of dermatoloog in te schakelen. Die kan indien nodig medicatie voorschrijven of een passende behandeling adviseren.
Toch zijn er ook een aantal praktische tips die voor bijna iedereen met acne van pas komen:
- Beperk snelle suikers. Wissel wit brood, koek en snoep zo vaak mogelijk in voor een volkoren of vezelrijke snack.
- Verschoon regelmatig je beddengoed en handdoeken. Zo voorkom je dat bacteriën zich verspreiden.
- Houd je handen uit je gezicht. Klinkt simpel, maar voorkomt veel ontstekingen.
- Stop met roken of probeer het in elk geval te minderen. Tabak werkt ontstekingen in de hand en verergert je huidproblemen.
- Gebruik huidverzorging zonder comedogene oliën. Kies liever voor producten die de poriën niet verstoppen.
Reiniging- en verzorging
Daarnaast kunnen de huidverzorgingsproducten van DERMASENCE bijdragen aan een zichtbaar verbeterd huidbeeld en ondersteunen als aanvullende verzorging binnen een acnebehandeling.
Een dagelijkse gezichtsreiniging, ’s ochtends en ’s avonds, is de basis als je onzuiverheden wilt aanpakken. Alleen zo verwijder je overtollig talg en voorkom je dat de huid vet gaat glimmen. De routine bestaat uit een milde reiniging in combinatie met een verfrissend gezichtswater.
De DERMASENCE Mousse Cleansing foam reinigt tot diep in de poriën dankzij actieve ingrediënten zoals glycolzuur en salicylzuurdeeltjes. Tegelijkertijd helpt de formule om de pH-waarde van je huid te optimaliseren, wat het natuurlijke beschermlaagje van de huid ondersteunt.
Kies als laatste stap van de reinigingsroutine voor de DERMASENCE Tonic Refreshing facial toner. De hydraterende tonic verfrist en kalmeert de huid na het reinigen dankzij de toevoeging van panthenol. Het helpt de pH-waarde van de huid in balans te brengen en is door het lage alcoholgehalte bijzonder goed verdraagbaar.
De DERMASENCE Seborra Soothing gel cream is speciaal ontwikkeld voor de vette, onzuivere huid die snel glimt of neigt naar acne. Deze talgregulerende gelcrème werkt direct kalmerend en matterend. Dankzij een innovatief plantencomplex met onder andere wede-extract helpt de formule om puistjes en onzuiverheden te voorkomen. Bij regelmatig gebruik oogt de huid zuiverder en de poriën fijner. De lichte geltextuur heeft een ontstekingsremmend effect en trekt snel in dankzij Zinc PCA, ideaal als basis onder make-up.
Liever geen make-up? Ook dan kun je roodheid en onzuiverheden camoufleren. De DERMASENCE Seborra Tinted day cream SPF 50 bevat groene pigmenten die roodheid neutraliseren en zorgen voor een egale, frisse teint.
Dankzij de werkzame stof niacinamide wordt de talgproductie effectief gereguleerd en helpt de (getinte) dagverzorging bij het voorkomen van nieuwe puistjes. Tegelijkertijd biedt deze verzorging een hoge bescherming tegen uv A- en uv B-stralen met SPF 50.
’s Avonds kun je je verzorgingsroutine aanvullen met het DERMASENCE Seborra Skin clarifying serum. De milde combinatie van fruitzuren zoals glycolzuur en salicylzuurderivaat werkt ontstekingsremmend, opent verstopte poriën en verzacht geïrriteerde huid. Roodheid wordt verminderd, en het serum helpt ook om pigmentvlekjes na puistjes te voorkomen. Je huid oogt zichtbaar rustiger en egaler.
Meer informatie over huidverzorging en hyperpigmentatie lees je in onze blog “Vlekjes na puistjes | Wat kan ik doen tegen hyperpigmentatie?”.
Bronnen
- Plewig, G et al. (Hrsg.), Braun-Falco’s Dermatologie, Venerologie und Allergologie, Springer Reference Medizin, 2018. URL: https://doi.org/10.1007/978-3-662-49544-5_71.
- Plewig, G; Melnik, B; Chen, W. "Acne Pathogenesis." Plewig and Kligman´s Acne and Rosacea. Springer, Cham, 2019: 45-61.
- Suh, DH (ed.), “Acne, Updates in Clinical Dermatology”. Springer Nature Switzerland AG, 2021. URL: https://doi.org/10.1007/978-3-030-68996-4.
Instagram
Facebook
YouTube
LinkedIn